Aν η ανθρωπότητα χρωστά τα µέγιστα στον Αθηναϊκό Χρυσό Αιώνα, η Αθήνα χρωστά τον χρυσό της στα µεταλλεία του Λαυρίου, µεταλλεία που µετρούν 5.000 χρόνια ζωής! Στην περιοχή του Θορικού έχουν βρεθεί ίχνη εξορύξεως χαλκού που χρονολογούνται από το 3.000 π.Χ. Ωστόσο, η συστηµατική εκµετάλλευσή τους ξεκινά επί Κλεισθένη, το 508 π.Χ, όταν η αθηναϊκή δηµοκρατία αρχίζει να θέτει τα θεµέλια της µοναδικής ανάπτυξης που θα ακολουθήσει και θα εδραιώσει την πόλη ως την απόλυτη κυρίαρχο στον τότε γνωστό ελλαδικό χώρο. Ταυτόχρονα θα εξασφαλίσει την αιώνια φήµη στην πόλη που θα αποτελέσει το λίκνο της δηµοκρατίας.
Για δυο ολόκληρους αιώνες (5ος και 4ος π.Χ.) το µεγαλείο της Αθήνας θα στηριχτεί οικονοµικά στα µεταλλεία του Λαυρίου, τα οποία θα είναι η βασική πηγή πλουτισµού της. Οι ιστορικοί, ως συνέπεια της λειτουργίας του µεταλλείου, τοποθετούν γύρω στο 580 π.Χ. την κοπή της αθηναϊκής δραχµής, ενός εκ των πρώτων αργυρών νοµισµάτων της Ιστορίας. Τόσο οι Περσικοί Πόλεµοι όσο και η δηµιουργία ενός ισχυρού στόλου που θα αποτελέσει την αιχµή του δόρατος της αθηναϊκής εξωτερικής πολιτικής, βασίστηκαν στον άργυρο που εξορυσσόταν στα µεταλλεία.
Η ιστορία των µεταλλείων θα έχει διάφορες διακυµάνσεις, που θα ακολουθήσουν την ιστορική πορεία της πόλης. Ήδη από τον 4ο π.Χ. αιώνα, η σταδιακή παρακµή των Αθηνών αλλά και η ανακάλυψη νέων µεταλλείων στη Βόρεια Ελλάδα έχουν ως συνέπεια τον µαρασµό των µεταλλείων και καταλήγουν στην οριστική διακοπή κάθε µεταλλευτικής δραστηριότητας τον 2ο π.Χ. αιώνα.
Ο μεταλλειολόγος Α. Κορδέλλας
Με σπουδές στη Βασιλική Βιοµηχανική Σχολή του Zittau της Σαξονίας από το 1852 έως το 1855 και στη συνέχεια στη Μεταλλειολογική Σχολή της Ακαδηµίας του Φράιµπουργκ (Bergakademie), ο Ανδρέας Κορδέλλας αποδείχτηκε ο άνθρωπος που θα ξαναέδινε ζωή, ύστερα από εγκατάλειψη αιώνων, στα µεταλλεία του Λαυρίου. Μετά το πέρας των σπουδών του, το 1860, επέστρεψε για λίγο στη γενέτειρά του, τη Σµύρνη, πριν εγκατασταθεί στην Αθήνα. Εκεί δίχως καθυστέρηση έγινε µέλος της επιστηµονικής οµάδας που επεξεργάστηκε τον νόµο περί µεταλλείων.
Τον Δεκέµβριο του ίδιου έτους επισκέφτηκε για πρώτη φορά την περιοχή του Λαυρίου. Αποτέλεσµα αυτής της επίσκεψης ήταν η ιδέα να ξεκινήσει µια διαδικασία για την επαναλειτουργία των µεταλλείων, η οποία αποκρυσταλλώθηκε στην καταγραφή των συµπερασµάτων του σε µια σηµαντική έκθεση που συνέταξε. Στην έκθεσή του αυτή προέβλεπε την οικονοµική προοπτική που υπήρχε από την ανάτηξη των «σκουρίων» και την επεξεργασία των «εκβολάδων» στο Λαύριο. Οι εκθέσεις του Κορδέλλα κινητοποίησαν το ενδιαφέρον του Ιταλού µεταλλειολόγου I. B. Serpieri, ο οποίος είχε εµπειρία από παρόµοιες εργασίες εκµετάλλευσης «σκωρίας» σε ορυχεία της ρωµαϊκής εποχής που βρίσκονταν στο Κάλια-ρι της Σαρδηνίας.
Τα μεταλλεία λειτουργούν ξανά
Έτσι, λίγα χρόνια αργότερα, το 1864, ιδρύει τη µεταλλουργική εταιρεία Roux-Serpieri-Fressynet C.E. µε δικά του κεφάλαια και του γαλλικού τραπεζικού οίκου «I. Roux-Fressynet» µε έδρα τη Μασσαλία. Σε αυτήν την εταιρεία ο Α. Κορδέλλας τοποθετείται στη θέση του µηχανικού παραγωγής. Έναν χρόνο µετά, το 1865, η εταιρεία διαθέτει 18 καµίνους, εγκαταστάσεις µεταλλοπλυσίας, µηχανουργείο και σιδηρόδροµο. Η εταιρεία διατηρείται µέχρι το 1873, έχοντας µετονοµαστεί σε «Ελληνική Εταιρεία των Μεταλλουργείων Λαυρίου», και κατασκευάζει εγκαταστάσεις στον λιµένα του Λαυρίου, στη θέση «Εργαστηριάκια» ενώ αναλαµβάνει την παραγωγή αργυρούχου µολύβδου από τις «σκωρίες».
Το 1867 απασχολεί 1.200 εργαζοµένους - τεράστιο αριθµό για την εποχή! Στη συνέχεια, το «Λαυρεωτικό ζήτηµα», που ενέσκηψε µε τις διεκδικήσεις της εταιρείας από το ελληνικό κράτος, είχε ως αποτέλεσµα να δηµιουργηθούν το1873 δύο εταιρείες: Η ελληνική «Εταιρεία των Μεταλλουργείων Λαυρίου» και η εταιρεία «Μεταλλεία Καµάριζας». Το 1876, η δεύτερη παραχωρεί τη θέση της στη γαλλική εταιρεία «C.F.M.L. (Compagnie Fra ncaise des Mines du La urium)», την οποία ιδρύει και πάλι ο Serpieri, και κατασκευάζει νέο εργοστάσιο στη θέση «Κυπριανός». Επιπλέον, τα σπίτια και τα µαγαζιά είναι ιδιοκτησία των εταιρειών που εκτός των άλλων έχουν αναλάβει και την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη των εργαζοµένων, την κατασκευή σχολείων, ναών, λιµενικών εγκαταστάσεων.
Το 1880, µέσα σ’ ένα κλίµα γενικής οικονοµικής ύφεσης, εµφανίζεται η πρώτη σοβαρή κρίση: οι τιµές του µολύβδου πέφτουν διεθνώς και οι εταιρείες αντιµετωπίζουν οικονοµικό πρόβληµα. Τέλος, ο Κορδέλλας γίνεται διευθυντής της «Εταιρείας Μεταλλουργείων Λαυρίου» την περίοδο 1887-1891.
Η κόμισσα της Γερσέης
Η κόμισσα της Γερσέης φτάνει στην Ελλάδα «διά του χθες καταπλεύσαντος ατμοπλοίου των Γαλλικών Διαπορθμεύσεων…» στις 19 Ιανουαρίου 1888 και, μαζί με τη φίλη της λαίδη Γκαλα-γουέι, αδελφή του Άγγλου πρωθυπουργού, καταλύει στο «Hotel d’ Angleterre». Οι κυρίες, λόγω της εξέχουσας κοινωνικής τους θέσης τυγχάνουν αναλόγου υποδοχής από τον βασιλιά Γεώργιο, τον πρωθυπουργό της χώρας Χ. Τρικούπη, τους υπουργούς, τους πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων και τους επιφανείς των Αθηνών.
Η παρουσία των εν λόγω κυριών ουδόλως θα μας απασχολούσε, αν η πρώτη των εξ αυτών, κόμισσα της Γερσέης, δεν συνέδεε το ταξίδι αυτό αναψυχής με τη συγγραφή ενός εγχειριδίου με τον τίτλο «Ιστορία Μεταλλείου ρωμαντικώς γε-γραμμένη». Το εντυπωσιακότερο όλων δεν είναι ότι η εν λόγω κυρία «εθαμβώθη» από τα μεταλλεία του Λαυρίου κατά την εκεί επίσκεψή της, αλλά το ότι της γεννήθηκε η βαθύτερη ανάγκη να γράψει γι’ αυτά· ένα θέμα καθόλου ελκυστικό για τις γυναικείες ρομαντικές ψυχές…
Αφού περιηγήθηκε στους χώρους των μεταλλίων και συνέλεξε πλείστες όσες πληροφορίες από τον ίδιο τον Κορδέλλα που τη συνόδευε και την ξεναγούσε παράλληλα, άμα τη επιστροφή της στο ομιχλώδες Λονδίνο, η κόμισσα συνέχισε να επιδεικνύει έντονο ενδιαφέρον για το θέμα,
όπως αποδεικνύεται και από την αλληλογραφία που ακολούθησε με τον Κορδέλλα. Το πόνημα της Αγγλίδας κυρίας το έλαβε ο Κορδέλλας και φρόντισε να μεταφραστεί στη γλώσσα μας υπό την επίβλεψή του. Η έκδοση αυτή κυκλοφόρησε πρόσφατα από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ανατολικής Αττικής και έτυχε της επιστημονικής επιμέλειας των Κωστα Γ. Μάνθου και Γιώργου Δερμάτη.
Γράφει η κόμισα σε επιστολή της προς τον Κορδέλλα της 1ης Σεπτεμβρίου 1888:
«Αγαπητέ κ. Κορδέλλα, είναι περιττό να σας πω, πόσο με κολακεύει η τιμή που μου κάνατε με το να φροντίσετε να μεταφρασθεί το μικρό μου “άρθρο” πάνω στα μεταλλεία σας. Εάν η σχετική έκθεση, που έκανα, αξίζει το ενδιαφέρον οφείλεται ασφαλώς στο θέμα και όχι στη συγγραφέα. Δεν ισχυρίζομαι ότι γνωρίζω τη γλώσσα σας, αλλά επειδή έμαθα κάποτε μερικές αρχαίες ελληνικές λέξεις, μπόρεσα να αντιληφθώ ότι η μετάφραση έγινε με μεγάλη επιμέλεια όλων εκείνων, που τόλμησα να πω για τη χώρα σας και την ιστορία της, για την οποία υπερηφανεύεται το ανθρώπινο γένος. Διαπιστώνω ότι προστέθηκαν μερικές σημειώσεις για να εξηγηθούν οι υπαινιγμοί μου στη μυθολογία των βορείων λαών και στους ήρωές μας του αγγλικού μυθιστορήματος. Σας ευχαριστώ χίλιες φορές, που μου στείλατε το αντίτυπο αυτό, που θα είναι για μένα μία ανάμνηση της ομορφιάς και της βιομηχανίας της μαγεμένης σας χώρας…».
«Η Ελλάς εγήγερται και εργάζεται»
«Η έναρξη του παραγωγικού ενδιαφέροντος για τη δημιουργία μεταλλευτικής και μεταλλουργικής βιομηχανίας στο Λαύριο της νεότερης εποχής έγινε μέσα στο πλαίσιο της βιομηχανικής επανάστασης στη Δυτική Ευρώπη, της συγκρότησης του ελληνικού κράτους και των πρώτων προσπαθειών για την εκβιομηχάνιση της χώρας. Η βιομηχανική νεωτερικότητα, που απότομα έκανε την παρουσία της στο Λαύρειο, παγίωσε και ανέπτυξε πολλαπλά ενδιαφέροντα συνοδά με αυτήν: ενδιαφέρον γι’ αυτήν καθ’ εαυτήν την παραγωγή και τους συντελεστές της, σχέση κεφαλαίου - εργασίας, έρευνα και τεχνολογικές καινοτομίες, πρώτες ύλες, σχέση κόστους - κέρδους, καθιέρωση στις αγορές, αλλά ενδιαφέρον και για τα προβλήματα του μεταλλευτικού δικαίου, που εξελίχθηκαν σε διπλωματικά, πολιτικά, τα χρηματιστηριακά - κερδοσκοπικά και τα σχετικά με την αντιμετώπιση των εξεγέρσεων της νεογέννητης εργατικής τάξης. Επίσης η βιομηχανική ανάπτυξη του Λαυρείου, είτε από παραγωγική ανάγκη, είτε υπό το πρίσμα της ιστορικής επιστήμης για τα αρχαία μεταλλευτικά και μεταλλουργικά έργα, σχεδόν αμέσως, μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, με την επανέναρξη των εργασιών, πυροδότησε πολυδιάστατα επιστημονικά ενδιαφέροντα (...).*
* Από το εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης.
Πηγή : topontiki.gr
(ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ “Π” ΣΤΙΣ 20-01-11)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου