Το Λαύριο συνώνυμο των κοινωνικών αγώνων

Οι εργάτες της Καμάριζας, του Λαυρίου γενικώτερα, προς τα τέλη του 19ου αι. είναι ένας κόσμος στον οποίο μεγάλα και υψηλά έκτισαν τείχη, όπως λέει ο ποιητής, και μονάχα η ηρωϊκή έξοδος με τις μεγάλες απεργίες από το 1883, ιδιαίτερα αυτή του 1896, όταν πια τα πράγματα φτάνουν στο απροχώρητο, φαίνεται τότε ως αναγκαστική διέξοδος. Ανοίγοντας δρόμους κάτω απ’τη γη σκάβοντας τα σπλάχνα της, σκάβονται τα σωθικά τους και τα πρόσωπά τους, είναι ακριβώς γι’αυτό τα ίδια πρόσωπα που ανοίγουν τους πρωτόγνωρους δρόμους των εργατικών δικαιωμάτων. Τα πάθη τους γίνονται εξεγερμένα πάθη. Η εργασία στα μεταλλεία αποτύπωνε το εργασιακό καθεστώς της εποχής. Θυμίζουν δουλοπάροικους που έχουν μόνο υποχρεώσεις. Δουλεύουν μέρα–νύχτα σε άθλιες συνθήκες εργασίας, χωρίς κανένα εργασιακό δικαίωμα και χωρίς φυσικά καμία υγειονομική περίθαλψη ή σύνταξη. Όσοι καταφέρνουν να παραμείνουν για μεγάλο διάστημα στις ανήλιαγες στοές, με τον καιρό καθίστανται άχρηστοι για οποιαδήποτε άλλη εργασία και πετιούνται στον δρόμο για να έρθουν οι επόμενοι. Και φυσικά η περιοχή του Λαυρίου κατακλύζεται από ένα σύννεφο μολύβδου, που έχει σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοί της να έχουν τα περισσότερα (αναλογικά με τον πληθυσμό) κρούσματα νεοπλασιών των πνευμόνων σε όλη τη χώρα. Σαν να μην έφτανε η εκμετάλλευση του κόπου τους, η εταιρεία «φροντίζει» να πάρει πίσω τα ελάχιστα χρήματα που τους δίνει. Εισάγει για πρώτη φορά την πληρωμή σε εταιρικό νόμισμα που έχει αντίκρισμα μόνο σε καταστήματα της εταιρείας στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα και αυτά τα λίγα χρήματα που δίνει στους εργαζόμενους να επιστρέφουν πάλι σε αυτή… Έγιναν πολλές απεργίες μεταλλωρύχων με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στα μεταλλεία και της διαβίωσης των εργατών. Απεργίες έγιναν στη εταιρεία το 1883, 1887, 1896, 1906, 1910, 1919, 1921, 1929, 1964. Πιο σημαντικές ήταν εκείνες του 1896, του 1906 και του 1929. Η απεργία του 1896, διαρκεί από τις 8 μέχρι τις 21 Απριλίου του 1896. Η εταιρεία αρνείται να συναντήσει την απεργιακή επιτροπή των εργατών. Τα αιτήματά τους ήταν: * Αύξηση του μεροκάματου. * Εξαναγκασμός της εταιρείας να φτιάξει έργα για να μη σκοτώνονται οι εργάτες. * Κατάργηση της δουλειάς της Κυριακής. * Να πληρώνονται απ’ ευθείας απ’ την εταιρεία κι όχι από τους εργολάβους. * Να ιδρυθεί νοσοκομείο και φαρμακείο. Η εταιρεία αρνείται, και όχι μόνο αυτό, κάποιος εκπρόσωπός της πυροβολεί στο πλήθος. Οι εργάτες Καραφλιάς και Βασιλακόπουλος σκοτώνονται. Οι εργάτες αντιδρούν και επιτίθενται με πέτρες, ξύλα, μεταλλεύματα και σωματική βία.  Η εταιρεία αρνείται, και όχι μόνο αυτό, κάποιος εκπρόσωπός της πυροβολεί στο πλήθος. Η σύρραξη πλέον γίνεται ανοιχτή μεταξύ των μεταλλωρύχων και των κρατικών δυνάμεων καταστολής που είχαν καταφθάσει. Η “Εφημερίς” του Κορομηλά γράφει:
	“Οι χωροφύλακες πυροβολούσι εις τον αέρα, οι εργάται αντιπυροβολούσι, ακούοντας ύβρεις, φωναί, κραυγαί, πίπτουσιν βροχηδόν λίθοι, συνεχίζονται οι πυροβολισμοί και η Καμάριζα φαίνεται ως εις εμπόλεμον κατάστασιν”
Ακολουθεί η ανατίναξη των αποθηκών της δυναμίτιδος και του πετρελαίου.
	“Οι κ. Σερπιέρης, οι μηχανικοί Ραμπού και Σπανζεράλ, καθ’ών υπήρχε μήνις, ετράπησαν εις φυγήν, μεταφιεσθέντες εις Δωριείς εργάτας”.
Τελικά “η τάξις επεβλήθη” με την παρουσία 2 ιλών ιππικού, μίας πυροβολαρχίας κι ενός ευζωνικού τάγματος. Οι δε Γαλλικές προξενικές αναφορές, προκειμένου να πρτοστατευθούν οι Γάλλοι υπήκοοι και τα οικονομικά τους συμφέρονται στην περιοχή, κάνουν λόγο για την παρουσία του Γαλλικού Θωρηκτού Cosma στο Λιμάνι του Λαυρίου που θα ενίσχυε σε ενδαχόμενη ανάγκη το στρατιωτικό σώμα της Καμάριζας. ΟΙ ΑΠΕΡΓΟΙ Στην απεργία της Καμάριζας έλαβαν μέρος κυρίως Έλληνες εργάτες ενώ οι ξένοι, Ισπανοί και Ιταλοί, έμειναν αμέτοχοι ή ήταν διστακτικοί. Η εξέλιξη της απεργία ς καθορίστηκε από την επέμβαση της αστυνομίας η οποία πυροβόλησε το πλήθος. Ο θάνατος δύο απεργών κι τραυματισμός πολλών άλλων εξαγρίωσε του ς εργάτες οι οποίοι επιτέθηκαν με πέτρες, μεταλλεύματα, ξύλα και βρισιές στους αστυνομικούς, τους μηχανικούς, τους εργολάβους και στον διευθυντή της εταιρίας. Αυτοί πανικόβλητοι έτρεξαν να κρυφτούν ή να διαφύγουν με τρόπους που θυμίζουν ανέκδοτο. Δηλαδή, ακόμα και με τη χρήση μεταμφιέσεων. Τέλος οι μεταλλωρύχοι χρησιμοποίησαν δυναμίτιδα για να ανατινάξουν τα γραφεία της εταιρίας, τις αποθήκες και κάποια σπίτια μηχανικών. Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΑΠΕΡΓΩΝ Η δίκη που πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 1896 αθώωσε και τους 15 κατηγορούμενους απεργούς. Η απεργία τελείωσε χωρίς κέρδος για τους εργάτες, οι οποίοι επανήλθαν στη δουλειά τους χωρίς όρους.Μετά την απεργία εγκαταστάθηκε στην Καμάριζα μόνιμο στρατιωτικό σώμα για να αποτρέψει τους εργάτες από νέες εξεγέρσεις. Το ίδιο συμβαίνει και στην απεργία του 1906 όπως αναγράφεται και πάλι στις γαλλικές προξενικές αναφορές:
	”Η απεργία τσο Λαύριο συνεχίζεται. Κατόπιν αιτήσεως της διευθύνσεως της εταιρείας παρακάλεσα τον Υπουργό Εσωτερικών ν’αυξήσει τον αριθμό των στρατευμάτων για να εξασφαλισθεί η ασφάλεια προσώπων και υλικών. Ο Υπουργός Εσωτερικών δέχθηκε παρ’ότι υπάρχουν στο Λαύριο ήδη 400 στρατιώτες ...” (μετάφραση)
Και επιμένουν πάλι να αποσταλεί ένα γαλλικό πλοίο για να ελέγχει την κατάσταση. Απολογισμός: Δύο εργάτες νεκροί, πολλοί τραυματίες, συλλήψεις, δίκες και αύξηση τελικά του μεροκάματου κατά μία πεντάρα.

Σήμερα σώζονται τα κτίρια του στρατώνα που κατασκευάστηκαν ειδικά για το σκοπό της παραμονής των στρατιωτικών δυνάμεων, βρίσκονται δε σε υψηλή θέση στη ΒΑ άκρη του χωριού.

Στρατιωτικές δυνάμεις είχαν σταλεί και στην απεργία του 1887, οι οποίες όμως δεν χρειάστηκε να επέμβουν, διότι  “η εντεύθεν δε εκπεμφθείσα στρατιωτική δύναμις εύρε τα πράγματα ήσυχα”γράφουν οι Αθηναϊκές εφημερίδες της εποχής.

Οι στρατώνες στην Καμάριζα

Ο εργάτης Γ. Δ. Συρίγος που δολοφονήθηκε από αστυνομικό στη μεγάλη απεργία των μεταλλωρύχων του Λαυρίου, στο χώρο της καμινίας της C.F.M.L*. στις 3 Φεβρουαρίου του 1929.

Η απεργία του 1929 που διήρκεσε 48 ημέρες και είχε σαν αποτέλεσμα τη δολοφονία του μεταλλωρύχου Γ.Δ. Συρίγου, τον τραυματισμό και τη σύλληψη πολλών εργατών, τελειώνει στις 16 Μαρτίου 1929 με νίκη των απεργών. Απελευθερώθηκαν οι κρατούμενοι, ιδρύθηκε ταμείο συντάξεων, το μεροκάματο αυξήθηκε κατά 10 %


Η στρατιωτική δύναμη του Λαυρίου έκανε πολλές συλλήψεις ενώ στη συγκέντρωση που έγινε στις 14 Μαρτίου τραυματίστηκαν 30 εργάτες που ήταν στη πρώτη γραμμή.

Ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέφτηκε το Λαύριο και υποσχέθηκε στους απεργούς να τους αποκαταστήσει με χωράφια, επειδή δεν μπορούσε να πείσει τη γαλλική εταιρία να αυξήσει τους μισθούς. Δημιουργήθηκε έτσι ο συνεταιρισμός μεταλλωρύχων του Λαυρίου που ανέλαβε να υλοποιήσει το πρόγραμμα Βενιζέλου.

Στο συνεταιρισμό μπήκαν 58 άτομα από το Λαύριο, 102 από τη Καμάριζα, 16 από τα Λεγραινά  και 35 από την Κερατέα. Πολλοί εργάτες δεν μπήκαν στο συνεταιρισμό, είτε γιατί δεν διέθεταν 50 δρχ για να εγγραφούν, είτε γιατί θεώρησαν τα κτήματα άγονα. Το πρόγραμμα Βενιζέλου απέτυχε παταγωδώς. Τελικά δόθηκαν μόνο 40 στρέμματα γης σε 50 περίπου άτομα. Οι μεταλλωρύχοι δεν έγιναν γεωργοί. Τα κτήματα αυτά έμειναν ακαλλιέργητα και κατέληξαν να πουληθούν ως οικόπεδα στη δεκαετία του 1960. 

Λαύριο : Πάνω από ένα αιώνα αγώνες :


ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ΚΑΡΕΛΑ 1964 :

ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗ ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗ ΓΗ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ :